Атырау облысы, «Иманғали» орталық мешіті

Мәзір

Мәулімберген мешітінде жөндеу жұмыстары жүріп жатыр

Атырау қаласына қарасты Тасқала ауылында орналасқан «Мәулімберген» мешітінде  құрылыс жұмыстары жүріп жатыр.

Мешіт ұжымының  және мешіт жамағатының  атсалысуымен қазіргі таңда ғибадат үйін ішкі, сыртқы әрлеу жұмыстары жүргізілуде.  «Жаратушымыздың үйі  адамзат үшін өркениеттің ордасы болып қала бермек. Алла барша мұсылмандарымыздың ниетін қабыл етіп, рахымына бөлегей»  дейді «Мәулімберген» мешітінің  Бас имамы Мақсот Бағытжанов.

 

 

 

Мәулімберген мешітінің баспасөз – қызметі.

Толығырақ ...

ТЕРІС АҒЫМ ӨКІЛДЕРІНІҢ «ЖАЙСЫЗ ӘДЕТТЕРІ»

Мешіт – Алла Тағаланыңүйі, мұсылман жамағаты ғибадат жасайтын қасиеттіқұлшылық орны. Оның негізі сонау Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) заманындақаланып, үмметке мирас болған. Біздің дініміз Алла Тағала тарапынанқорғалған бүкіләлемдік өркениет діні болғандықтан, Құран мен хадистен бастауын алатын асыл шариғаты еш өзгеріске түспеген.

Міне, сан ғасыр өтсе де саф күйінде сақталған Ислам құндылықтары, құлшылық рәсімдеріне мойынсұнушылық, түптеп келгенде, Алланың әмірі, сондай-ақ, Құран ақиқаты бойынша сүннетті негіздеген Пайғамбар (с.ғ.с.) мектебін қадірлеу – бізден бұрынғы ізгілердің жолы. Осы орайда, алдына келген жамағатын бірлікке бастап, мешіттерімізге басшылық етіп отырған имамдарымыз – еліміздің мерейі.

Өкінішке қарай, соңғы жылдары мешіттегі құлшылық кезінде барша жамағат ұюы тиіс имамдардың қызметіне кедергі келтіріп, Алла үйінде бүлік шығарып  жүрген жат ағым өкілдері көзге іліне бастады. Қазіргі таңда Ханафи мектебіне сай намаз оқу тәртібін сақтап қалу үрдісі жүріп жатқандай көрінеді. Осы ретте біз ҚМДБ-ның Атырау өңірі бойынша өкілі, «Иманғали» орталық мешітінің бас имамы, есімі елімізге белгілі дінтанушы, Батыржан қажы Берденұлы қажымен сұхбаттасқан едік.

- Соңғы жылдары жат ағым өкілдері тарапынан мешіттеріміздің ішкі әдебіне қайшы бүлікшіл әрекеттердің бой көтеруі байқалуда. Бұл туралы баспасөз беттерінде айтылып, жазылса да, бүлікшіл тараптар айылын жияр емес. Ал, оның артында ұлттың қауіпсіздігі мен бірлігі мәселесі тұр десек, артық айтпағанымыз. Өйткені, жамағат бір болуы үшін, бір Алла Тағалаға мойынсұнуды діттейтін сүннетке адал болуымыз керек. Осы ретте жат ағым өкілдерінің «Фатиха» сүресінен кейін айтылатын «әмин» сөзін дауыстап айтуы жамағат арасында берекесіздік тудырмай ма?  

- Сұрағыңыз өте орынды. Мешіт – Алла Тағаланың үйі. Қасиетті ғибадат орны. Халқымыз мешітті ерекше құрметтеген. Мысалы, қазірдің өзінде кез келген намаз оқымайтын мұсылман адамның өзі мешіттің жанынан өтіп бара жатқанда, түбі бір құдіреттің барын мойындап, жай басып өтеді. Оның біреуі Аллаға құлшылық етудің қажеттілігін іштей мойындап, бір күндері келетінін өз-өзіне серт етсе, енді біреуі мешіт ауласына кіріп-шығып жатқан жамағатқа қызыға қарап өтіп жатады. Халқымыздың асыл дінді теріс көрмейтінінің бір мысалын Рамазан айында байқар едіңіз. Нақтылап айтсақ, Рамазан айында пітір садақасын беру үшін мешітке бас сұғып, Алла үйіне төбе көрсетпейтін қазақ кем де кем шығар. Осынау Алланың мейірімі түскен қасиетті ай ішінде халқымыз мешітке бір ізбен кіріп, оқылған Құран сүрелерінің соңынан өлі марқұмдарға дұғасын бағыштатып, бір ізбен шығып жатады. Бұл да болса халқымыздың ата дініне деген құрметі мен ізетінің белгісі.

Енді мешітке кімдер келеді деген сұраққа оралсақ. Әрине, ең алдымен, мешіттің тұрақты жамағаты барын еске салайық. Олар – Алланың бірлігі мен Пайғамбардың (с.ғ.с.) сүннетіне толық мойынсұнып, өткен ата-бабаларымыз ұстанған дәстүрлі діни сана – Ханафи мәзһабын тұтынатын жамағат. Аталған жамағаттың Ислам дінін білім жолымен игеруге деген қызығушылығы өте жоғары. Бұл жамағаттың көбі мешіттің жанындағы сауат ашу медреселерінде Құран үйрену, оны жаттау, Құран әміріне сай әдемілеп оқу жолында жүреді. Сондықтан мешітте оқылатын намаздарда, өтіп жататын түрлі шараларда бас қосып, мешіттегі қоғамдық жұмыстарға, рухани-танымдық жиындарға үлес  қосып жатады.

Мешіттің табалдырығын жиі аттайтын екінші бір әлеуметтік топ та бар. Олар – дүниенің қызылды-жасылды қызығынан көңілі қалып, яғни дүниелік тірліктен баз кешіп, рухани құлдыраған, құлазыған көңіліне медеу іздеген жандар.  Сондай-ақ, айықпас аурудан шаршап, рух-тән дертіне Алладан шипа сұрай келетін бауырларымыз.

Мешітке садақа, зекет беріп, жоқ-жітікке қол ұшын созсам деген қандас бауырлардың тобы да жиі бас сұғып, қолындағы барымен бөлісіп жатады. Сонымен бірге, Алланың берген нығметіне шүкір айтып, жолықтырған адал серігін Алланың алдындағы некеден соң отауыма кіргіземін деген азаматтар некесін қидырады. Ал, бірі неке қидырған киелі мекенге аздаған жылдардан соң қайта оралып, азан шақыртып, ұрпағына ат қойдырып мәре-сәре болып жатады.

Ал, келесі бір топтың қатарын өмірде тұрмыс таршылығы – жоқтықтан тарығып, мұң-зарын шағар жан таппай, қолдау, қайырым іздей келген жандар толтырады.

Әлбетте, мешітке қадам басып келетін жамағаттың саны күннен күнге артуда. Дегенмен, олардың ортақ мақсат-мүддесіне үңіліп, топтастырсақ, ол  жалпылама осындай сипатта. Қалай десек те, мешіт жамағатының түр-түсіне, жынысына немесе мансабы мен дәулетіне қарамай, оларға әділ қызмет жасау – біздің міндетіміз. Бізге өнеге қалдырған Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) сүннеті. Біздің одан ешқашан аттап кетіп, жамағатты алалауға, кемдігін бетіне басып, намысына тиюге хақымыз жоқ. Қолымыздан келгенше, жылы қарым-қатынас жасап, көмек беруге дайынбыз.

Жоғарыда айтып өтке-німіздей халықтың мешітке деген ықылас-ниеті жоғары. Ендеше мешіттің ұйып тұрған айрандай ішкі әдебін бұзуға мүдделі жамағат қайдан шығып жатыр? Бұл сұраққа жауап беру арқылы қоғамда жат ағым жетегінде жүрген жастардың бүлікшіл пиғылының бір парасын сипаттап беру мүмкіндігіне ие боламыз. Осы ретте мешіттерде имамға бағынбай, Алла үйінің ішкі тыныштығын бұзу жағдаяттары тек жат ағым өкілдері тарапынан туындап отырғанын есте ұстауымыз керек. Ал, Ханафи бағытын ұстанатын бауырларымыз тарапынан имамға қарсылық көрсету фактілері еш кездескен емес.

Құлшылық кезінде имамға ұйымай, барынша қарсылық көрсету, ерегес таныту – берекесіздің ісі. Біріншіден, имамды мойынсұнбау – Пайғамбардың (с.ғ.с.) сүннетін, Алла елшісінің Құранға негізделген шариғатын аяқ асты ету деген сөз. Екіншіден, намаз оқып, Құран үйренсем деп мешітке жаңадан кеп жүрген жамағатқа дінімізді жек көрсетіп, жирендіру, ішкі алауыздық тудыру жолы. Үшіншіден, Ислам дінін өркендету, дамыту, жастарға үлгі-өнеге болу арқылы дін қызметінде жүрген имамдардың ісіне кедергі келтіру пиғылы. Өйткені, дініміздің тазалығы үшін күресу – игі іс. Себебі, Ислам діні адамдар тарапынан «жаңалық енгізуді» мақұлдамайды. Имамдар бар болғаны дініміз тыйым салған шектен шықпауды талап етіп, жастарды содан тыю бағытында жұмыс жасауда.

Амал қанша, осыны түсінбеген қоғам ортасында «әминді дауыстап айту күнә емес, қателік емес, ендеше неге оған имамдар тосқауыл болады?» деген  сөздер орын алады екен. Бұл біздің де құлағымызға жетіп жатады.

Еліміздегі мешіттер Ханафи мәзһабын ұстанатын болғандықтан, Алла үйіндегі намаздардың да осы мәзхаб бойынша оқылуы заңды. Бұл – діннің шарты.  Айталық, Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадистеріне зер салсаңыз, әминді айқайлап айтыңдар, дауыстап айтыңдар деген хадистері некен-саяқ. Ендеше, біз кімнің көңіл хошы нені қалағанды емес, Пайғамбардың (с.ғ.с.) сүннетінде айтылғанды іске асыруымыз тиіс. Жат ағым өкілдері оны түсінгісі келіп тұр дей алмайсыз. Демек, олардың имамдармен келіспеушілігі де осы жерде туып жатыр.

- Осындай керітартпа ке-дергі, тосқауылдарға қара-мастан халыққа қызмет етіп жүрген имамдардың қызметіне тоқталып өтсеңіз.

Қазақстан мұсылмандары Діни басқармасына қарасты еліміздегі имамдар қызметі Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) сүннетіне негізделген. Тарқатып айтсақ, имам мешітте жамағат-тың алдында құтпа оқиды. Мешіттің сыйымдылығына қа-рай жиылған жамағатты ұйы-тып, намаз өткізеді, халыққа уағызын айтып, адал мен арамның ара-жігін айқындап береді, қиянат, әділетсіздік пен рақым нұрынан мақұрым қалдыратын ғапылсыздықтан т.б. сақтандырады. Ал, бұлар – Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарымыздың мешітте жасаған сүннеттері.

- Сіз жаңа сөз арасында мәзһаб туралы айттыңыз. Мәз-һаб ұғымына тоқтала кетсеңіз.

- Рас, Исламда мәзһаб бар: олар –  Ханафи, Шафиғи, Мәлики, Ханбали. Біз, қазақ халқы – Исламдағы осы төрт  мәзһабтың алғашқысы Ханафи мәзһабын ұстанған халықпыз. Абу Ханифа мәзһабы – Құран мен сүннетке негізделген мәзһаб. Ханафи мәзһабын ұстанбайтын басқа бағытта жүрген жамағаттардың кез келген өкілінен сұраңыз, барлығы да Әбу Ханифа мәзһабын мойындайды.  Дұрысында, 4 мәзһабтың бірін ұстанған мұсылман басқа мәзһабқа құрметпен қарауы тиіс. Айталық, араб немесе Түркия елдерінде 4 мәзһабтың да мектебі қалыптасқан, мешіттері жұмыс жасайды. Жамағаттары да бір-бірінің сеніміне құрметпен қарап, дін мәселесін дауға айналдырмайды. Мәзһабына лайықты дінін ұстанып, құлшылық жасайды. Егер де бір-бірінің мешітіне бара қалған жағдайда өзі бас сұққан мешітінің діни талабына бағынып, сол мәзһабтың шариғаты бойынша құлшылығын өтейді. Өйткені, мәзһабқа бағыну – елдің ынтымағына апарар жол. Олай болса, жамағатты бір мәзһабты құрметтеуге шақырып, мәзһаб дәстүрінде жоқ нәрседен қайтуын талап етіп жатсақ – ол ел ынтымағы үшін жасап жатқан қадамымыз. Айта кету керек, Қазақстандағы діни оқу ордаларының барлығы да Ханафи мәзһабы бойынша білім береді. 

- Осы орайда бір сұрақтың тілге оралып отырғаны. Сіз қазақ елі сан ғасырлар бойы Ханафи мәзһабын ұстанған халық дедіңіз. Басқа мәзһаб атаулының қазақ даласына келмегенін және оның мектебі болмағанын да айттыңыз. Демек, елімізде Ханафидан басқа 3 мәзһаб қанат жаймаған болса, бауырларымыздың өздерін өзге мәзһабтардың өкілдеріміз деулері қалай? Бұл мәзһаб атын жамылу емес пе?     

  - Дәл түстіңіз (жымиып). Осы діңгегі асыл діни мектептер атын жамылып келген соң оларды дінсіз деу де қиын. Осы тұста дінді түсінбейтін халықтың санасы зардап шегіп, дінімізді бүлікті көздейтін теріс ағым ретінде қабылдау үстінде. Оған басты себеп – дінімізді бұрмалап жүрген бауырларымыздың бейбітшілікті көздейтін хақ дінге күйе жағуында. Халыққа Құрандай қасиетті кітабы, Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбардай ардақты елшісі бар дінімізді жеке басқа, піріне табынуды көздейтін ағымнан (секта) айырып көрсететін уақыт жетті. 

Қазақтың өткен тарихына қарап отырсаңыз, Абайдай ғұлама өмір сүрген заманның өзінде ешқандай діни талас-тартыс болмаған. Шығыс мәдениетін жетік білген Абайдай дана «Алла – бір, Пайғамбар (с.ғ.с.) хақ», – деп өткен және келер ұрпаққа осы тура жолды насихат еткен.

- Мәзһаб ұғымы туралы біраз түсінік алдық. Енді «әмин» сөзінің мән-маңызын, шығу төркінін тарқатып бересіз бе? Негізі «әмин» Құранның ең алғашқы сүресі – «Фатиха» оқылғаннан кейін айтылатын сөз емес пе?

- Дұрыс айтасыз.  «Әмин» - қазақ тілінің сөздік қорына араб тілінен енген сөз. Оны қазақ «әумин» деп айтады. Сөздің тілдік мағынасын ашып алайық. «Әмин» деген сөздің тілдік мағынасы «дұғамызды, тілегімізді қабыл ал» деген сөз, яғни, «дұғамды, айтқан тілегімді қабыл ал» деген дұға-сөз. Құран аятынан алынған сөз емес, дұға. Рағиб Асфаһани деген ғалым өзінің «Муфрадату Әлфазил-Қуран» атты кітабында «Әмин» сөзінің «Алла Тағала  тілегімді қабыл ет» деген мағынаны білдіретінін анық жазған.

Пайғамбарымыздан (с.ғ.с) Абдулла ибн Аббас атты сахаба бұл сөздің мағынасын сұрағанда: «Ия, Раббым, тілегімді қабыл ет» деп жауап берген. «Әмин» деп айту - мұсылман үмметі ғана емес, бізден бұрынғы қауымдарда да болған амал. Мәселен, біздің ғалымдар «Әмин» сөзі Мұса Пайғамбардың заманынан айтыла бастағанын алға тартса, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «Алла Тағала менің үмметіме олардан бұрын ешбір үмметке бермеген үш нәрсені берді. Олар: біріншісі – «Әссәләмуғалейкум уа Рахматуллаһи уа Баракатуһү» деп амандасу, бұл – жәннат иелерінің сәлемдесу үлгісі, екіншісі – намазда періштелер тәрізді сапқа тұру, үшіншісі – дұғадан кейін «Әмин» деп айту».

Жоғарыда да айттық, негізінде төрт мәзһабта да намаз үстінде «Фатиха» сүресінен кейін «Әмин» деп айту бар. Бұл арада дау тудырып тұрғаны – «Әминді» іштей айту ма, әлде, дауыстап айту керек пе деген мәселе. Енді осы «Әмин» туралы Пайғамбар (с.ғ.с.) хадистерінің үкімі қандай десек, Алланың Елшісі (с.ғ.с.) «Имам «Ғайрил-мағдуби алайһим уәладдаллин» деген кезде сендер де «әмин» деңдер, кімде-кімнің «әмин» деуі періштелердің «әмин» деуіне дәл келсе, жасаған күнәлары кешіріледі», – деген.

Тағы да айта кету керек, Ханафи мәзһабының амалдары еш дәлелсіз алынбаған. Кей дәлелдердің фиқһ кітаптарында жазылмауы оның халыққа жеңіл болуы мақсатында қысқартып берілуінде. Айталық, «Әминді» іштей айтуға байланысты да Ханафи ғұламаларының көптеген дәлелдері бар. Бұл хадистегі «имам да әмин дейді» деген тіркесті негізге алып, «әминді» іштей айту сүннет деген тоқтамға келген. Егер имам «әмин» сөзін жария айтатын болғанда Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) «имам да әмин дейді» деп, имамның да «әмин» дейтіндігін жамағатқа білдіруінің қажеті болмас еді. Олай болса, періштелер мен имамның әмин деуі жамағатқа естілмейтін болғандықтан, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «себебі, періштелер «әмин» дейді, имам да «әмин» дейді» деп, олардың да «әмин» деп айтатындығын меңзеп тұр.

Екінші бір негіз – Ханафи мәзһабы бойынша намазда айтылатын дұғалар іштей айтылады. Мысалы, намаз кезінде рүкүһте «Сұбхан рабил ғазим» деп, іштей айтсақ, сәждеге барып маңдай тигізгенде іштей «Сұбхан раббил ағла» дейміз емес пе? Тіптен «әмин» сияқты жалғыз сөз емес, сөйлемнен тұратын «Сұбханәкә», «Әтта-хият» дұғаларын іштей айтамыз ғой. Себебі, бұл – Алла Тағаланың бұйрығы. Себебі, Құранда «Раббыларыңа жалбарынып, құпия тілеңдер»  (Ағраф, 55) деген аят кездеседі.

Дұғаны іштен айту туралы Алла Тағаланың өзі осылай әмір етіп тұрса, оған бағынуымыз керек. Қорыта келгенде, Ислам ғұламаларының «Әминді» іштей айту туралы үкімі Құран аяттарына орай мақұлданған. Сахабалардың амалдарының осыған сай келуі әминнің Пайғамбар (с.ғ.с.) заманында іштен айтылғанын көрсетеді.

Әбу Уаил (р.а.) риуаят етеді:  «Али және Абдулла Бисмилләһир рахманир рахимды да «әминді» де дауыстап айтпайтын еді», - деген. (Табарани). Хазіреті Али  мен Абдулла ибн Масғуд (р.а) сияқты Пайғамбарымыздың (с.ғ.с) көзін көріп, әр уақыт бірге жүрген сахабалар. Өте ілімді сахабалардың «әминді» іштерінен айтулары да нағыз дәлел болып саналады. Басқа бір риуаяттарда Омардың (р.а.) да «әминді» іштей айтып намаз оқығаны баян етіледі.

Хасаннан (р.а.) риуаят еткен хадисте  «Самура ибн Жундуб және Имран ибн Хусайннің (р.а.) өткенді еске алу сөздерінде «Әминді» іштен айту туралы деректер кездесетіні айтылады.

Самура ибн Жундуб (р.а.) Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) екі сәктаны (бір шама үнсіз тұруды) такбир тахримді айтқанда және «ғайрил мағдуби ғалайһим уаладдоллин» қырағатынан соң қолданатынын есте сақтап қалғандығын айтты. Имран ибн Хусайн (р.а.) бұл кісінің сөзіне иланбады. Кейін екеуі Убай ибн Кағбке (р.а.) хат жазды. Екеуіне қайтарған жауап хатында: «Тап солай, мұны Самура ибн Жундуб жадында жақсы сақтап қалыпты, делінген екен», – деп риуаят қылынған (Әбу Дауд).

Демек, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намаз бастағандағы такбир айтудан кейін де, «Фатиха» сүресін оқып болғаннан кейін де біршама үнсіз тұруды әдет қылған. Міне, осы амалдарды атқару үстінде сахабалар да тап осылай істеген екен.

- Әминді» дауыстап айту керек дегенде, жат ағым өкілдерінің сүйенер негіздерінің бар болғаны ма?

Қазіргі таңда «сүннет тұрғанда фиқхтың не керегі бар?» дейтіндер осы бір дау төңірегінде имамдармен бос тартысқа түсіп, жоғарыда біз мысал еткен Құран аятын, Пайғамбар (с.ғ.с.) хадистерін, саха-балардың амалдарын дәлел еткісі жоқ. Олардың негізге алатыны төмендегі ғалымдар диалогы:

Саид Сабиқ «Фиқһус-сунна» кітабында төмендегі сөзді жазады: «Намаз оқушының «Фатиханы» оқып болғаннан кейін әмин деуі – сүннет. Дауыстап оқылатын намазда дауыстап оқып, сырлы оқылатын намаздарда дауыс шығарылмайды». Нуғайм әл-Мужмирден риуаят етілген хадисте ол кісі «Әбу Һурайраның (р.а.) арқасында тұрып намаз оқыдым. Ол «Бисмиллаһир рахманир рахим» деді, сосын Фатиха сүресін оқыды, «уаладдоллинге» жеткен кезде әмин деді. Адамдар да «әмин», – деді» деген.

Саид Сабиқтің бұл сөздері туралы оның өзіне ұқсап амал ететін хадис ғалымдарының бірі Насруддин Албани ол сөздердің орынды емес екенін айтып жауап қайтарады. Өйткені, бұл риуаятта дауыс шығарып айтылғаны дәлірек айтылмаған. Риуаят етуші жақын тұрып айтылған «әминді» есіткен болуы мүмкін.

Кейін Саид Сабиқ: «Ибн Зубайр және онымен бірге болғандар «әминді» айтқанда, мешітте қатты дауыс шыққан» деген сөзді келтіреді.

Насруддин Албани болса, бұған былай жауап берген: «Ілесушілердің «әминді» дауыс шығарып айтулары жайында бұдан басқа деректер жоқ. Бұл толық дәлел бола алмайды. Өйткені оны Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) дейін жеткізбеген. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) «әминді» дауыс шығарып айтқаны жайлы хадистер келді де бірақ ол хадистердің біреуінде де сахабалар Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) арқасында тұрып «әминді» дауыстап айтты деген сөз жоқ.

Шейх Насруддин Албани бұл мәселе жөніндегі сөздердің жалғасында имам Шафиғи де кейінірек «әминді» іштен айту абзал екендігіне қайтқаны жайлы және өзінің «Умм» атты кітабында «әминді» дауыстап айтуды дұрыс санамаймын деп жазғандығын келтіреді.

Міне, көріп отырғанымыздай, «әминді» дауыстап айту керек деген ғұлама адамның өзі кейін басқа дәлелдермен танысып шығып, өзінің бірінші сөзінен қайтқанын көрсетеді.

Хадис ғұламаларының қазіргі таңда көп сөз болып жүрген мешітті басына көтеріп «әмин» делінгені жайындағы риуаяттардың әлсіз екендігін түсіндіріп бергеніне аңдап қарағанымыз жөн болар.

Намаз – бес парыздың бірі. Маңызды (танымал) ғибадат. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намаз парыз болған күннен бастап әр күні намазды жамағатпен оқыған. Ол кісінің (с.ғ.с.) қалай намаз оқығанын барлық сахабалар байқап отырған. Егер «әминді» дауыстап айту абзал болғанда Пайғамбарымыз (с.ғ.с) оның ара-жігін ажыратып берген болар еді және бұған еш күмән да қалмас еді. Алла Елшісінің (с.ғ.с.) өзі имам болып, кейде үйрету үшін бірінші саптағылар еститіндей қылып «әмин» дегенінен басқа ешбір дәлел жоқ. Әсіресе, имамға ұйыған жамағаттың (сахабалар) «әминді» дауыстап айтқандары туралы  еш риуаят жоқ.

Олай болса, бос тартысқа түсіп, бір-біріміздің құлшылықтарымызға зиян тигізгенше, Құран әміріне, Пайғамбар (с.ғ.с.) хадистеріне, ғұламалардың үкім, пәтуаларына бағыну – мұсылмандығымыздың айнасы. Біз қазақ атасы тұрып ұлы сөйлемеген, анасы тұрып қызы сөйлемеген ұлттың ұланымыз. Бұл – ұлт санасының асыл дінімізбен астасып жатқандығының айғағы. «Бірлік барда – береке бар» демекші, ауызбірлігіміз бен ынтымағымыз – басты байлығымыз. Сол байлығымызды құрметтеу – бабалар мұрасы алдындағы да перзенттік парызымыз екенін де ұмытпағанымыз абзал.      

 «Адам жүрегі ыдыс сияқты. Оның бірі екіншіден кеңірек болады. Ей, адамдар, егер сендер Алла Тағаладан тілесеңдер шындап сұраңдар! Себебі, Аллаһ Тағала пенденің енжар, беріле сұрамаған тілегін қабыл етпейді», – деп айтылғандай, қандас бауырларымыз үшін дұға етіп, тура жолды табуы үшін тілектес болайық!

- Мағыналы, мазмұнды әңгі-меңіз үшін рахмет!

Сұхбаттасқан

Гүлбану Нұрымқызы.

Толығырақ ...

Қарияларға құрмет көрсетілді

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Жарлығымен қазан айының «Қарттарға құрмет көрсету айлығы» болып жарияланғаны белгілі.

Осы ретте Атырау қаласына қарасты Тасқала ауылының «Кеңөзек» ауылдық округінің мұрындық болуымен, қарттарға арналған шара өтті. Іс-шараны Кеңөзек ауылдық округінің əкімі Ернар Өтешқалиев ашып, жылы лебізін білдірді.

Кездесу барысында Балықшы аймақтық ардагерлер кеңесінің төрағасы Хамза Ғабдола мен Кеңөзек селолық округі ардагерлер кеңесінің төрағасы Жүсіп Дүйсебаевтар сөз алып, қоғамдық бірлік, ел болашағы туралы ойларымен бөлісті.

Басқосуға арнайы қатысқан «Мəулімберген» мешітінің бас имамы Мақсот Бағытжанов жамағат арасындағы ауызбірлік, үлкенді сыйлау, қоғамдық тұрақтылықты сақтау тақырыптарында уағыз - насихат айтты.

 

 

 

«Мәулімберген» мешітінің баспасөз - қызметі.

Толығырақ ...

Рухани қуатты болуымыз керек

Білім деген ұлы құндылық жайында сөз еткенде, әуелі ілімүйренугеәмір беріп, ғылым тануға талпындырған Алланың мына кәләми шәрифін еске түсірмей өте алмаспыз: «Сондай жаратқан Раббыңның атымен оқы! Ол, адам баласын ұйыған қаннан жаратқан. Оқы! Ол Рабың аса ардақты. Сондай қаламмен үйреткен.

Ол адамзатқа білмеген нәрселерін үйреткен» («Алақ» сүресі, 1-5 аяттар).

Мұхаммед пайғамбарымыздың (с.ғ.с.): «Білім іздеу мұсылман ерге де, әйелге де парыз», «Білім мен хикмет – мұсылманның жоғалтқан малы, қай жерден тапса сол жерден алады» деген хадистерін көкейге түйген мұсылмандар әрқашан ілім үйренуге талпынып, сауаттылықты барынша жаюға тырысқан.

Біліммен қатар жас ұрпаққа тәрбие беру – маңызды іс. Дін исламды өмірінің ажырамас қағидаты еткен мұсылман жұртшылығы әу бастан рухани тәрбиеге терең ден қойған. Тарихқа жүгінсек, мұсылмандық бастауыш діни мектептер (мактаб) VII ғасырда мешіттердің жанында пайда болды. Исламның нағыз гүлденген кезеңінде көптеген мұсылман елдерінде жоғары санаттағы медреселер қызмет көрсеткен. «Бәйт әл-Хикма» (Бағдад  ІХ ғ.), «әл-Каравийия» (Бағдад ІХ ғ.), «әл-Азхар» (Мысыр Х ғ.) сынды діни оқу орындары мен медреселер мұсылман әлеміне аса танымал. Мұндай діни оқу орындарының өзіне тән ерекшелігі болған. Тіпті, мұсылман елдеріндегі медреселердің өзі білім беруде Еуропадағы колледждер мен университеттердің деңгейімен тең тұрған.

Ортағасырлық жазба мәліметтерде бір ғана Баласағұн қаласында 20 медресе болғаны айтылады. Мұндай мәліметтерден халықтың рухани қуатты, жастарының діни сауатты болуы жолында медреселердің ауадай қажет екенін аңғарамыз. Кешегі атеистік кеңес дәуірі халқымызға өктемдік еткенге дейін қазақ жерінде мешіт-медреселердің саны көп болғаны ақиқат. Талай ұлыларымыз діни сауатын медреселерден, қожа-молдалардан ашып, дүниелік ілімдерді де қатар меңгеріп, ел мен ұрпақ үшін қалтқысыз қызмет еткен. Одан беріде талай мешіттеріміз қиратылып, медреселеріміз жермен жексен болған. Білімді молдалар қудаланып, «дін – апиын» деген түсінік кең тарады. Құдай деген құлын Жаратқан қор етсін бе?! Уақыт еншісімен дінсіздік дәуір тоқырап, тәуелсіздік деген баға жетпес байлық қазақ даласына қайта келді.

Тәуелсіздік алған тұстан бастап ел аумағында мешіт-медреселер қайта ашыла бастады. Қазақтың рухани қарашаңырағы Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы құрылды. Рухани шаңырағымыз – мүфтият ел мұсылмандарын ғасырлар бойы үзілмей жалғасқан Имам Ағзам Әбу Ханифа мәзһабы аясында топтасуға, ынтымақпен жүруге жол бастады. Бүгінде мүфтиятқа қарасты тоғыз медресе, республикалық имамдардың білімін жетілдіру ислам институты, «Қауам ад-дин әл-Итқани әл-Фараби әт-Түркістани» республикалық қарилар дайындау орталығы сынды діни білім мекемелері жұмыс жүргізуде. Сонымен қатар, білікті діни мамандарды даярлауда мүфтият құрылтайшылық ететін «Нұр-Мүбәрак» ислам мәдениеті университетінің орны өз алдына бір төбе.

Осыдан үш жыл бұрын Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының бастамасымен 2020 жылға дейінгі діни білім беруді дамыту тұжырымдамасы қабылданды. Мұндағы мақсат – тұжырымдама арқылы діни білім беру саласындағы жүйелілікті, бірізділікті қалыптастыру. Аталмыш тұжырымдаманы орындау екі кезеңге бөлініп қарастырылған. Бірінші кезеңі 2016-2018 жылдарды қамтыса, екінші кезеңі 2019-2020 жылдарға арналған. Діни басқарма 2020 жылға дейінгі діни білім беру тұжырымдамасы арқылы ислами білім беру саласын жеті сатыға бөліп қарастырады.

Біріншіден, діни сауат ашу мен құран сүрелерін  жаттау курстары; екіншіден, діни оқу орындарына талапкерлер әзірлейтін дайындық курстары; үшіншіден, діни оқу-тәрбие процесін жүргізетін қайырымдылық мекемелері; төртіншіден,  құран-кәрім сүрелерін кәсіби тұрғыда жатқа оқуды үйрететін қарилар дайындау орталықтары; бесіншіден, техникалық және кәсіптік білім беретін медреселер; алтыншыдан, жоғары оқу орны және жоғары оқу орнынан кейінгі діни білім беретін оқу орындары. Жетіншіден, имамдардың білімі мен біліктілігін жетілдіру институты.

Елбасы: «Қазір бой жарыстыратын заман емес, ой жарыстыратын заман» деген еді. Қазіргі ғасыр ғылым-білімнің, ойлы жанның заманы. Мұны да Діни басқарма ескерусіз қалдырмауда. Ескінің емес, жаңа заманның діни мамандарын әзірлейтін ойлы имамдар қатарын көбейтуді мақсат етті. Мүфтият өзіне қарасты медреселерде оқитын талапкерлерді сапалы діни біліммен қамтып қоймай, заманауи һәм зайырлы ілімдерді де қоса үйрету үшін ҚР Білім және ғылым министрлігі тарапымен келісімге келе отырып, медреселерімізге «Медресе-колледжі» мәртебесін алды.

ҚМДБ бекіткен 2020 жылға дейінгі діни білім беруді дамыту тұжырымдамасы арқылы болашақта бірқатар нәтижелер шығары сөзсіз. Тоғыз медресе және «Нұр-Мүбәрак» университеті діни білім беру саласы бойынша барлық  азаматтарға қолжетімді болуда. Мәселен, шалғайдағы ағайын медресе іздеп Астана, Алматы аспай-ақ, өңіріне қарасты медреселерге балаларын беріп діни сауатты, әрі діни кадр етіп шығара алады.  Сонымен қатар, ислами білім беру ошақтары көбейген сайын өзара бәсекеге қабілетті болу деген жүйе жүреді. Біздің тоғыз медресе діни білім беруде бәсекеге қабілетті екенін танытып келеді.

Өз елінен діни білімнің фундаментін қаламай, шетел асып, білім алған ағайынның елге келгенде діни түсінігі оғаштау көрініп жатады. Сондықтан да, діни білімді елден алуға мүмкіндік жеткілікті. Тұжырымдаманың бір бағыты – жастарды шетел асырмай, болашақта діни білімді өз елінен ғана жүргізу керектігін міндеттеу. Еліміздегі медресені толық тәмамдап, одан әрі терең діни білім алғысы келетін жастарға да Діни басқарма жағдай туғызуда. Мәселен, Малайзия, Ресей, Мысыр, Түркия сынды елдердегі бірқатар белді, беделді университет, діни орталықтармен келісімдер жүргізген. Сол үшін шетелге барып діни білім алуға ынталы жастардың оң-солын ажырата алатындай болғаны жөн. Ондай жастар шетел асса да теріс сенімдерден өзін қорғап, ондағы үйренген діни ілімімен елге пайда әкеле бастайды.

Діни білімде озық болғанмен де, дүниауи ілімде ақсақтық танытуға тағы болмайды. Сол үшін біздің медреселеріміз шәкірттеріне жан-жақты діни ілім берумен қатар өміріне, мамандығына тығыз байланысты болған зайырлы білімдерді де меңгеріп шығуын мақсат етуде. «Медресе-колледжі» деген мәртебе осы биікке жетелемек.

Еліміздегі мешіттерді білімді, білікті, дипломы бар мамандармен қамтамасыз ету – Қазақстан Мұсылмандары Діни Басқармасының төрағасы Бас мүфти Серікбай қажы Ораз хазіреттің басты талабы болуда. Қазіргі діни білікті, зайырлы ілімі жетілген имамдар толқыны қызметке келіп жатыр. Шала сауатты діни мамандар жоқтың қасы. Қоғаммен санасатын, елдің игілігіне еңбек ететін имамдар санының артуы Діни басқарманың білімге қойған талабының жоғары екенін байқатады. Тағы бір ескеретін тұс, діни оқу орындарымыз қазақы ұлттық құндылықтарымызды негізге алады. Ұлттық құндылықтар, салт-дәстүрлер – халықтың байлығы, негізі. Бабалар ұстанған ұлы жол – Ханафи мәзһабы діни таным аясында қалыптасқан салт-дәстүрлеріміз бен дүниетанымымызды жоққа шығармайды.

Дана халқымыз «Жемісті ағаш жерге иіліп тұрады, білімді адам елге иіліп тұрады» деп білімді кісінің халыққа берері көп екенін меңзеген. Олай болса, қазіргі күрделі діни жағдайлардың шешімі – сапалы діни мамандарды көптеп даярлау.

 

Батыржан МАНСҰРОВ

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Атырау облысы бойынша өкілі

«Иманғали» орталық мешітінің бас имамы.

Толығырақ ...
Осы RSS каналға жазылу